Ervaringen met Döske op De Ruimte

Voor deze zomervakantie had ik mezelf voorgenomen een stuk te schrijven over onze dochter Döske op de democratische school De Ruimte in Soest, en haar en onze ervaringen als haar ouders in haar eerste schooljaar daar. Ik hecht er waarde aan hier wat over ‘op papier’ te zetten, omdat wij op zo’n manier De Ruimte zelf ook hebben ontdekt. En wel via het prachtige stuk dat Kirsten Lüpke in juli het vorig jaar over haar ervaringen met haar kinderen daar op Facebook zette. Dit stuk is de moeite waard om te lezen en ik zal m’n best doen er hier nu ook iets moois van te maken. Mooi op die manier, dat het andere mensen, ouders en kinderen ook kan inspireren de ruimte op te zoeken en beter te leren kennen en begrijpen.

Ruim een jaar geleden begon de zomervakantie op haar oude school ermee dat Döske, met algemene instemming van alle betrokkenen destijds, een jaar zou gaan ‘blijven zitten’. Er is een mooiere term voor, maar die is me ontschoten nu. Ze zou het laatste jaar in de middenbouw op haar montessorischool in Amsterdam nog een keertje gaan doen. Ze was er in meerdere opzichten nog niet aan toe om de stap naar de bovenbouw daar te maken. Ze had een achterstand in de cognitieve vakken, simpel gezegd: taal en rekenen, van ongeveer een half jaar op haar schoolgenoten en ook in sociaal en assertief opzicht was ze er nog niet aan toe deze stap te maken. Op een Montessorischool zijn de gewone groepen één tot en met acht samengevoegd in drie verticale groepen; onderbouw (groep 1-2), middenbouw (3-5) en bovenbouw (6-8). Een uitgebreide bij Döske speciaal afgenomen test bevestigde dit beeld.

Ingetogen

Döske was op haar oude school een wat ingetogen meisje. Op school was ze dat dan tenminste, erbuiten (thuis of spelend met vriendjes en vriendinnetjes) bepaald niet. Ze had een groot ontzag voor strengheid en verwachtingen van leerkrachten. Niet dat deze strengheid haar betrof: ze zorgde er wel voor hier niet zelf voor in aanmerking te komen. Maar ze kon nogal onder de indruk zijn hoe het minder brave klasgenootjes verging, die niet zo bereid waren netjes in de rij te lopen. Wat de verwachtingen van leerkrachten betreft had ze de sterke neiging dicht te slaan als deze op haar prestaties werden gericht. Iets wat natuurlijk geregeld voorkwam. Döske was verder een vlijtige werker en ging graag naar haar school waar ze zich wel thuisvoelde. Ze genoot van de schoolreisjes en van het verjaardagen vieren daar. Iets wat haar belangrijkste twijfelpunt werd om haar oude school te gaan verlaten voor De Ruimte. Ze zat er in de klas bij één juf, af en toe een enkele dag afgewisseld door een andere. Dat was althans zo in het afgelopen jaar dat ze was blijven zitten. Ze kreeg toen een nieuwe jonge juf, nadat ze ervoor drie jaar lang dezelfde juf had gehad voordat deze met pensioen ging. Ook in de onderbouw had ze twee jaar lang dezelfde juf gehad. Schatten van mensen alledrie, daar niet van, maar als je zoveel jaar eenzelfde juf hebt is dat misschien wel een vertrouwde, maar een niet zo heel rijke, afwisselende of stimulerende voeding voor een kind. Zo iemand is dan het centrum van het schooluniversum, en dat is heel wat. Enfin, dit was Döske’s oude kader, zoals dit het voor veel kinderen is. Döske was eind vorig schooljaar wel verdrietig te blijven zitten en haar leeftijdsgenootjes en vriendinnen een jaar te zien opschuiven, haar klas uit. En zo begon ze, na de zomervakantie van 2015 aan wat een nieuw jaar op haar oude school zou gaan worden…

De introductie met de Ruimte

Die maand augustus van dat jaar lazen we echter het genoemde stuk van Kirsten over De Ruimte op Facebook. Dit raakte me en maakte ons nieuwsgierig. Kort erop was er een open middag op De Ruimte. We besloten erheen te gaan. Gewoon om eens te kijken vrijblijvend. Ons niet realiserend dat wat we daar tegen zouden komen zo’n impact zou hebben, dat we het niet meer los zouden laten. Ook en zeker Döske niet. Het stoute plan ontstond om Döske mee te laten doen aan de kijkperiode van vier weken. De proeftijd zeg maar. Er zat bovendien nog een week herfstvakantie in besloten, dus voor ons gevoel werden het er vijf. En Döske wilde zelf meteen volle bak alle dagen in de week op De Ruimte ervaren, en geen om en om een paar dagen afwisselend met haar eigen school, zoals ook mogelijk is in een kijkperiode. Evelien (Döske’s moeder) en ik deden de zogenaamde ‘ontscholingscursus’ voor ouders eraan vooraf. En het maakte ons als ouders alleen maar enthousiaster. Zulke mooie open en bewuste mensen kwamen we er tegen. Bij stafleden, Ruimte-ouders in spe, maar vooral bij de studenten die meewerkten aan deze avonden, om ons als reguliere school-ouders en reguliere oud-leerlingen eens te laten inzien hoe anders school kan zijn…

Met tranen in mijn ogen

Maar laat ik me verder op Döske richten en niet op ons als ouders die het wel heel mooi kunnen vinden allemaal… Ikzelf zat met tranen in de ogen in de kring van de open middag bijvoorbeeld, me realiserend hoe graag ik dit had gewild vroeger en hoe met gemengde gevoelens, om maar een understatement te gebruiken, ik met name mijn middelbare schooltijd heb doorlopen. Het ging echter om Döske nu. Het zou haar mogelijke schooltoekomst worden en ze mocht hier vrij over beslissen.

En ze besliste. Tegen al ons enthousiasme en haar opbloeien in, koos ze tegen het einde van haar proefperiode voor haar… oude school. Haar terugkeer daar was dan ook alweer aangekondigd en geregeld, toen wij op een maandagmiddag, helemaal aan het einde van haar vijf weken op proef, als ouders voor een ‘driehoeks-evaluatie’ in Soest verschenen. Vijf weken op en neer toeren naar Soest zouden tot een einde gaan komen. Het was een mooie ervaring geweest. En deze had al dusdanige impact op Döske gehad, dat deze ervaring het al meer dan waard was geweest. Evelien en ik kwamen op De Ruimte aan en werden er ontvangen door een stralende Döske. “Ik wil op De Ruimte blijven”, zei ze. En ze was aangenomen door de schoolkring bovendien. Dus dat was even allemaal geregeld… Alsof de wedstrijd vlak voor het fluitsignaal een heel onverwachte wending nam. Maar het was geen wedstrijd. Het was een geheel zelfstandige keuze geweest. Ze had het ja en nee ondanks alle invloeden uitgeprobeerd en ze had gemerkt dat beide opties echt konden en goed waren. En ze koos uiteindelijk voor De Ruimte. Zelfbewust, als meisje van negen. Maar een keuze voelbaar genomen vanuit de diepte van haar zijn.

Dit kan een lang verhaal worden… Döske dook de school in, wilde als kleinste naar het Hallloweenfeest op een herfstachtige avond, waar ze als een wat verloren spookje binnenstapte, maar aan het einde van de avond niet meer van het kampvuur weg te krijgen was. Ze maakte vriendinnen en vrienden. Van Merlijn leerde ze alle ins en outs van wat erbij komt kijken zelf met het openbaar vervoer te reizen. Ze speelde zich dagen in de rondte en leerde. Ze leerde zonder bijkans een boek of schrift aan te raken. Ze leerde van de voortdurende interactie met de anderen op school, de studenten en de stafleden. Haar mond stond geen moment stil, haar oren wijd open. Ze speelde, stoeide, werd zo vies dat ze het best in een boerenoverall naar school zou kunnen. En nee, computers en games zijn niet haar ding daar. Buiten spelen des te meer. Eindeloos buitenspelen. En de dingen geheel, maar dan ook geheel vanuit eigen belangstelling eigen te maken. Zo is haar relatieve leesachterstand inmiddels als sneeuw voor de zon aan het verdwijnen, geheel buiten schooltijd om, door de Donald Duck. Ze heeft een stapel van meer dan honderd stuks, met elke week een nieuwe erbij. En de Donald Duck van tegenwoordig is helemaal geen makkelijke lectuur voor iemand die matig leest. Ze begon spellend; ze leest graag hardop voor, en eerst zonder enige intonatie. Maar dat is inmiddels veranderd in sprankelend uitgesproken verhalen vol spanningsopbouw. En gaandeweg pakt ze vanalles op aan begrippen. Van inhoudsmaten tot oppervlaktes. Van vitamines tot sushi maken. Van eenwieleren tot Heely-en. Allerlei sociale thema’s. En bomenklimmen, veel bomenklimmen. Veel ‘cliché’s’ uit het boek ‘De Vrijheid van de Sudbury School’ lijken te kloppen. Het leren vanuit eigen motivatie werkt. Ik kan niet helemaal doorgronden hoe. Maar ik bedenk me dat ik vroeger en het meeste dat ik nu ken en kan eigenlijk niet anders heb geleerd. Al waren daar in mijn geval meer boeken bij betrokken. En wat nu heel belangrijk blijkt is dat ze echt alles vanuit eigen wil, belangstelling en interesse wil doen, en niks zoals opgelegd van buiten. Daar is ze heel gevoelig voor momenteel. Heeft ze jarenlang precies en vlijtig willen doen waar de juf mee op de proppen kwam, nu lijkt daar een tegenreactie op te komen. Als de slinger van een klok die naar de andere kant doorslaat. En ze kan heel verdrietig en geraakt reageren, zodra wij als ouders nog iets van enige druk en sturing proberen uit te oefenen op wat ze leert en wanneer. Dat werkt dan volledig averechts, ondanks onze goede bedoelingen ermee. En zo worden wij kwa vertrouwen inderdaad nogal op de proef gesteld. Er is even geen tussenweg zo lijkt het. ‘Het is een delicaat proces van ontscholing’, zoals een staflid het stelde. En ze is dan nog relatief op vroege leeftijd van school geswitcht…

Wat mooi dat dit bestaat!

Vind en voel ik. Want naast de rimpeltjes van ons ontscholen als ouders, (en dat gaat echt niet vanzelf na een leven lang in het klassieke schoolmodel te zijn getraind!), is het opbloeien van Döske zó sterk waarneembaar. En precies op de gebieden die eerst haar relatieve zwakheden leken, gaat de bloem nu zo rijk open. Hoe kunstmatig en beperkend kan het klassieke drang en dwang verwachtingsmodel zijn en werken op mensen. En wat een vrij en rijk mens groeit hieruit nu in Döske’s geval!

“Ik dacht: ik voel me hier wel thuis, dus ik blijf gewoon op de Ruimte; punt uit!”

Dit zegt Döske nu, achteraf, met haar eigenwijsheid die zeer ontwikkeld is het afgelopen jaar. En dit mocht ook wel van een, op school althans, introvert braaf meisje, naar iemand die wat vrijer en krachtiger in haar schoenen staat. En zoals dit gaat met de genoemde spreekwoordelijke slinger van een klok, wordt ze nu heel anders ervaren; “Je neus krult van eigenwijsheid!”, zoals een staflid opmerkte. Terwijl ze de sterren van de hemel speelt.

Gelukkig met haar ruimte

Wat mij verder is opgevallen zijn de zogenaamde ‘leerlijnen’ die op haar oude school zo leidend waren. Een kind op die en die leeftijd met zoveel schooluren, hoort statistisch ongeveer daar en daar te zijn op de diverse parameters die eraan worden gehangen. Letterlijk wordt ieder kindmens langs de meetlat gelegd. Alsof elk kind zich, tenminste gemiddeld genomen, lineair zou ontwikkelen. Bij Döske merken we nu op dat ze een tijdje stil staat op een bepaald gebied, of het nu klokkijken was bijvoorbeeld, of lezen, of interesse in een bepaald onderwerp. Ze, als er niet van haar verwacht wordt dat ze iets doet op een bepaald niveau op een bepaald moment, het ineens oppakt en er haar volle aandacht en belangstelling aan geeft. En ze er dan ineens, op haar eigen moment van ontwikkeling; ‘En un momento dado’, om met Cruijff te spreken, aan toe is en er ‘heel erg’ goed in wordt. Of minder goed, want ik wil het niet ophemelen allemaal. Maar heel zichtbaar is in ieder geval dat ze zich niet lineair ontwikkelt, maar schoks en periode-gewijs en op een andere manier aan haar resultaten komt dan op de reguliere school geprobeerd werd voor elkaar te krijgen. Met testresultaten die een beeld van een leerling eerder lijken vast te zetten dan te stimuleren. Dit is bij Döske zo geweest tenminste. Nu ze vooral haar eigen weg gaat tussen alle stimulansen en activiteiten om haar heen, of ook niet gaat, lijkt het leren en ontwikkelen op een heel andere wijze plaats te vinden.Tot zover deze schets. Döske is gelukkig met haar ruimte op De Ruimte, en wij als ouders met haar!