Een schrijfoefening in de Engelse les

Je bent als docent vaak als iemand die een vogel wil leren vliegen: soms moet je de vogel even naar een hogere tak tillen, maar als de vleugels eenmaal uitgeslagen zijn en er wat gefladderd wordt, wil je zo snel mogelijk loslaten. Daar is vertrouwen voor nodig. “Toon, ik kom er niet uit!” Zo was het de vorige les eindexamen Engels geëindigd. We hadden aan een schrijfopdracht gewerkt, maar het was haar niet gelukt een goede structuur aan te brengen. Dus toen de lesgroep besloot dat ze deze les weer wilden schrijven, was ik erop gebrand dat het voor deze student – die juist zo’n sterk gevoel had voor de schoonheid van de taal – niet weer op een teleurstelling zou uitlopen.

Verschillende leerstijlen

Ik gaf de groep een aantal criteria waaraan het geschrevene moest voldoen, maar nodigde ze daarbuiten uit zelf een onderwerp te bedenken. Eén student begon meteen een epistel over veganisme te pennen; een andere student wilde het helemaal zelf uitzoeken, mij zelfs niet laten zien wat ze opschreef; er waren er twee die door middel van het grappen maken (in het Engels) tot een opzet op de iPad kwamen; een ander stelletje was druk in de weer ieder op z’n telefoon voor de ander een geschikt onderwerp te vinden (het soort leersymbiose wat ik aanmoedig); en er was een student die er vooral op uit was een knallende openingsgrap over een banaan te verzinnen. Maar de student die de vorige keer was vastgelopen leek ook nu niet vlot uit de startblokken te komen. Ze kon om te beginnen al geen onderwerp bedenken.

Een beetje sturing

Iets zei me dat ik wat meer sturing moest geven dan gebruikelijk. Ze had een boek naast zich liggen voor de literatuurlijst en ik nodigde haar uit daarover te schrijven. Ze had geen idee wat ze erover kon schrijven. “Geef me drie redenen waarom ik dat boek zou moeten lezen,” flapte ik eruit. Ze pareerde dat de redenen die ze kon geven waarschijnlijk geen goede redenen zouden zijn. “Vertrouw er maar op dat wat er in je opkomt geldig is,” was het oprechte antwoord.
Ik vermoedde dat haar innerlijke taalbeleving veel kleurrijker was dan de woorden die ze voor zich op papier zag verschijnen. Dus toen ze eenmaal een aantal punten had opgeschreven, voegde ik er aan toe dat ze er niet nog meer redenen bij mocht verzinnen. Ik legde uit dat het bij het schrijven vaak een van de moeilijkste opgaven is, te accepteren dat het geschreven woord nogal stug en traag is, in vergelijking met de onuitputtelijke rijkdom van de innerlijke voorstelling. Ze trok een aantal lijnen om het geschrevene heen, om aan te geven dat ze zich hiertoe zou beperken.

Steeds als ik in het daaropvolgende half uurtje zag dat ze vast kwam te zitten, ging ik even bij haar langs. Elke keer bracht ik mijn volledige aandacht mee – het begint altijd met luisteren – en al de pedagogische- en schrijfvaardigheid die ik had. Was het gêne waar ze tegenaan liep iets psychologisch, zoals onzekerheid? Ging het om een algemene denkstrategie? Of was het simpelweg een gebrek aan oefening met schrijven? Steeds stelde ik mezelf daarbij de vraag of ik niet teveel bezig was haar schrijfproces te sturen.

Elke les is een sprong in het diepe

Zo is elke les ook voor mij tot op zekere hoogte een sprong in het diepe, waarbij vanuit de communicatie en interactie dingen bij me opkomen, die ik dan als docent op goed vertrouwen volg. Dit is niet door een gebrek aan zelfreflectie of pedagogische kennis, maar omdat een goede les in het democratisch onderwijs een creatief proces is, waar student en docent samen vorm aan geven – en daar is vertrouwen voor nodig.
Ook als docent ben ik daarbij als de vogel die alleen kan vliegen als ‘ie op een gegeven moment van de tak af durft te springen. En soms loopt de les dan niet zoals gehoopt, voelt het onaf, of eindigt het met een gevoel van teleurstelling. Maar in dit geval leek het goed te zijn gelopen, want bij het verlaten van het lokaal hoorde ik haar tegen een medestudent zeggen dat ze tevreden was over zichzelf: ze had goed gewerkt en veel voor elkaar gekregen. Mooi zo, dacht ik, ze heeft het zelf gedaan.